Ο ΠΡΩΤΟΣ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΔΕΤΣΗΣ

Αρκετα κυκλαδιτικα οικογενειακα ονοματα έχουν τις ρίζες τους βαθειά στο παρελθόν, ξεκινώντας στην Ελλάδα από τον Μάρκο Σανούδο, Ενετό κατακτητή της Νάξου και άλλων κυκλαδίτικων νησιών, το 1207, όπου και εγκατέστησε το Δουκάτο του στη Νάξο.
Ο ίδιος κατέστρεψε το κάστρο τ' Απαλίρου, την τότε πρωτεύουσα της Νάξου και έχτισε τον πύργο του στο νέο Κάστρο στη σημερινή Χώρα και μοίρασε, σύμφωνα με την παράδοση, το υπόλοιπο νησί στους αξιωματούχου ς του, αφού το χώρισε σε 56 τόπους.Έτσι, έφερε από την Ιταλία και την Ευρώπη διάφορες οικογένειες, ευγενείς και μη, ώστε να κατοικήσουν στη Νάξο.
«Κατά το έτος 1212 ήλθον εν Νάξω οι καθολικοί, ομού με τον αρχηγόν αυτών Δούκα Σανούδον, και εκατώκησαν, εισίν ευγενείς και κατάγονται εκ διαφόρων πόλεων ευρωπαικών.Αι αρχαιόταται ευγενείς οικογένειαι εισίν αι εξής
Σανούδος Δούξ Duca Sanudo de Venise
Δελακάρσερος Della Carcero
Κρίσπης Crispi d 'Espagne
Βαρότσης Barozzi de Venise
Ιουστινιάνης Giustiniani de Geπes
Γρυμάλδης Grimaldi «»
Λαορεδάνος Laoredano de Venise
Σομμαρίπα Sommaripa «»
Γηράρδης Girardi «»
Μαλατέστας Malatesta «»
Κόκκος Cocco «» νυν Ανατολ.
Βαζαίγιος Basegio «» εξέλειπε
Σφόρτσα Κάστρη Sforza Castri «»
Κορονέλος Koronelli dΈSΡagne
Μεταγενεστέρως ήλθον οι εξής ευγενείς οικογένειαι
Ραϊμόνδος δε Raimond de da France
Μοδένα Modene
Λαστίκ δε Lastic de Vijourou
ΒιγουρούΔε κάμπιςΓοζαδίνος
ΔάμπιςDe Campis
Gozadini DambidΊta1ίaΔελαρόκαςDellaRocca«»
Αι εξής απλαί καθολικαί οικογένειαι, καταγόμεναι εκ διαφόρων μερών της Δυτικής Ευρώπης εκατώκησαν εις το Νεοχώριον, οίτινες έλθοντες εις μικτού ς γάμους μετά των Ανατολικών, εγένοντο τα τέκνα του Ανατολικού δόγματος, και εξ αυτών οι υπολειπόμενοι εισίν Ανατολικοί.
Δόβελος
Γκίλης
Δέτσι
Κούλης
Κουρλέτης
Λύκαρης
Ζαούρης
Βίλλιας
Γάτος
Βουραζέρης
Γασπαρίνης
Σκλαβούνος
Καρδαμίτσης
Φακουρέλης
Κορνάρος
Φουτρής
Κοδοφρέος
Βιάνης
Ζούλης
Γας
Βαρβαρίγος
Αρκόλεος
Ποσατσής
Καζανόβας
Βελίτσας
Γαβράνος
Ζάγος
Κάλφος
Δεσδές
Μούγγος
Γάλφος
Αρώνης
Ρώσις
Γουάνος
Γκοβέος
Βελόνιας
Καστελάνος
Δ ράγαζη ς
Μανέτας
Ρουγγέρης
Ζέππος
Βενιέρης
Πίκουλος
Σκλαβάτσος
Δεγαίτας
Δασλιβοίας
Βάλιος
Βονάκης»
(Κατάλογος των κατοίκων του κάστρου, Δουκών, αρχόντων, απλών οικογενειών, από ανέκδοτη χειρόγραφη ιστορία της Νάξου του Ιακ. Γκριμάλvτι-190ς αιώνας, αποκείμενη στο Αρχείο Νάξου)
ΤΟ ΕΠΙΘΕΤΟ ΔΕΤΣΗΣ σύμφωνα με το πρώτο καταγεγραμμένο στοιχείο που έχουμε, απαντάται στο έτος 1537 (παπα-Ιάκωβος Δάτζης). Αρχικά συναντάται μόνο στη Νάξο και πιο συγκεκριμένα στο χωριό Δαμαριώνα.
Με το πέρασμα των αιώνων και με τη μετανάστευση, η διασπορά του επιθέτου έγινε σε όλη την Ελλάδα.Έτσι σήμερα συναντάμε φαμίλιες μόνιμα εγκατεστημένες σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη (ερχόμενοι από Κωνσταντινούπολη), στο Βόλο (ερχόμενοι από Κωνσταντινούπολη), στην Πάτρα, στην Κρήτη, στη Ρόδο, στην Καστοριά αλλά και αλλού, όπως στην Αυστραλία, Αμερική, κλπ.